بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ بِهِ نَسْتَعِینَ إِنَّهُ خَیْرٌ نَاصِرٍ وَ مُعِینَ وَ الصَّلَاةُ وَ السَّلَامُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ وَ عَلَى آلِهِ آلِ اللَّهِ وَ اللَّعْنُ الدَّائِمُ عَلَى أَعْدَائِهِمْ الجمعین. الهم إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ.
اسرار اذان و اقامه - خلاصه قسمت اول
از جلسه گذشته به یاری خدای عزوجل بحثی را پیرامون سر اذان و اقامه در خدمتون شروع کردیم. و عرض شد که مناسب هست قبل از ورود به سرّ اذان و اقامه ، چون دیگه شروع نماز هست؛ معنای نماز که الصلوة در واقع گفته شده است، و بعد هم انشالله معنای خود اذان رو خدمت شما مطرح کنیم. که با معرفت بیشتر ورود به این بحث داشته باشیم. عرض کردم که یک معنا که برای نماز گفته شده الصلوة با "و" که وقتی نوشته می شود، عرض کردیم به معنای ارتفاع العقل، یعنی بالا آمدن عقل است. خب این مطلب رو توضیح دادیم.
نماز اگر ارتفاع عقل است، یعنی ارتفاع عقل نمازگزار است.
حالا اینجا یک نکته رو اضافه بکنم: وقتی گفته می شود الصلوة یک معنایش ارتفاع العقل است، بعد به کسی که نماز رو می خواند گفته می شود "مصلیْ". بعد مصلیْ یعنی کسی که او این ارتفاع عقل رو کاّن دریافته و درک کرده و با این عقیده آمده و نماز رو شروع کرده است.
پس به تبع نماز ]که ارتفاع عقل است؛ درواقع[ ارتفاع عقل مصلیْ است. اگر خاطر مبارکتون باشه ، مثل این است که گفتیم: ارتفاع مکان، وقتی یه مکانی بالاست، یعنی ارتفاع اون کسی که در این مکان وجود دارد بالا هست. یا ارتفاع ذکر به معنای ارتفاع ذاکر است. حالا اینجا هم نماز اگر ارتفاع عقل است، پس به تعبیر دیگر یعنی ارتفاع عقل مصلیْ است. یعنی مصلی به یک آگاهی رسیده است، به یک ارتفاعی رسیده است که بعد نماز رو بجا می آورد. خوب این یک معنا بود که عرض شد.
در وادی کمال و صعود، خطرهای بسیاری در کمین نشسته و شیاطین بسیاری دل به گمراهی ما بسته‌اند؛ و اما تمسک به معانی بلند آموزه‌های دینی و تلمذ در پیشگاه بزرگان و علماء چراغ راهی است تا راه را گم نکنیم.
به گزارش خبرگزاری حوزه، آنچه در ذیل می‌خوانید، سخنان مرحوم آیت‌الله حق‌شناس طهرانی در خصوص وسوسه‌های شیطانی و آثار نماز شب است که تقدیم می‌شود.
* شیطان سه طائفه را وسوسه می‌کند
«ان الشیطان لکم عدو فاتخذوه عدوا؛[1] شیطان دشمن شماست، او را دشمن خود بگیرید.» شیطان سه طائفه را وسوسه می کند: اوّل کسانی که از یاد خدا دوری می کنند. مانند کسی که صبح مغازه اش را باز می کند و عصر هم می بندد و می رود. به هیچ چیز هم کاری ندارد. اگر هم حرفی به او بزنی، می گوید: کسب حلال است. اما نمی داند که کسب حلال مقرراتی دارد، احکامی دارد که باید یاد بگیرد. مثل این که برای این ساخته شده است که صبح بیاید در مغازه را باز کند و شب هم بندد! از هیچ یک از احکام اسلامی خبر ندارد!
* مگر رزق به دست غیر من است
طائفه دیگری که در معرض وسوسه شیطانند، کسانی هستند که احکام خدا را "یک دستی" گرفته اند. نماز را تند می خوانند. پروردگار به ملائکه می فرماید: چرا این بنده من با عجله نماز می خواند؟ مگر رزق و روزی او به دست غیر من است؟! باید نماز را مقدمه حفظ اموالش بداند.
طائفه دیگری که در معرض وسوسه شیطانند، کسانی اند که در مقام غفلت به سر می برند، خودشان را در حضور و محضر پروردگار نمی بینند. شیطان از پروردگار، اختیاری گرفته است که از راه خون وارد عروق انسان می شود و او را وسوسه می کند. «ان الشیطان لیجزی من ابن آدم مجری الدم».[2]
* اطلاع کامل شیطان از وضعیت شما
شیطان کاملاً به وضعیت شما مطلع است که چه کسی احکام شرع را یک دستی گرفته و چه کسی خودش را در حضور پروردگار می‌داند و چه کسی نمی‌داند، چه کسی مراقب است و چه کسی مراقب نیست.
* مراقبه، راه محفوظ بودن از شر شیطان
پس بنابراین حضرت فرمودند: کسی از شر این خبیث (شیطان) محفوظ است که دائم در مقام مراقبه باشد و خودش را در حضور و محضر پروردگار بداند و در ادامه هم فرمودند: آن کسی که شب و روزش را بی‌تفاوت می‌گذراند دائماً صید شیطان است.«و اما المهمل لاوقائه فهو صید الشیطان».[3]
* تضرع به درگاه پروردگار
حضرت در ادامه می‌فرمایند: با التجاء و تضرع به درگاه پروردگار به ریسمان محکم الهی چنگ بزن.«فاعتصم بحبل‌الله الاوثق فهو الالتجاء الی الله».
یک قدم باید شما به سوی خدا بروید تا پروردگار ده قدم به سوی شما بیاید.
شیطان یک جبهه است، نفس هم یک جبهه است. شیطان از اعوان و یاران نفس است و به وسوسه‌های نفس کمک می‌کند.
* برای درمان قساوت قلب چه کنم؟
فردی به بنده گفت: من قساوت قلب پیدا کرده‌ام. برای درمان این بیماری چه کنیم؟ گفتم چند چیز است که رفع قساوت قلب می‌کند:
1. حضور در مسجد
اول، آمدن به مسجد است که پروردگار عزیر قلب کسی را که به مسجد بیاید را مورد نظر قرار می‌دهد و قلبش را از قساوت خارج می‌کند.
2. همنشینی با دانشمندان دین
دومین چیزی که قساوت قلب را می‌برد، همنشینی با دانشمندان دین است.
ازجمله پرسش‌هایی که درباره‌ی نماز مطرح شده، این است که چرا قبل از نماز اذان و اقامه گفته می‌شود؟
البته لازم به ذکر است که اذان و اقامه واجب نیست برای نماز. اما استحباب فراوان دارِه ، جوری که حتی اگر کسی نماز را شروع کرد و فراموش کرده که اقامه بگوید، گفتند می‌تواند نماز رو قطع بکنه، اقامه بگوید و سپس شروع به نماز بکنه. این مقدار اهمیت اقامه و قبل از آن اذان هست.
اما سؤال اینه که فلسفه اذان چیست؟
اما سؤال اینه که فلسفه اذان چیست؟ برای چی اذان مقرر شده؟ پیش از اسلام، برای دعوت مردم به عبادت، مسیحی‌ها و یهودی‌ها این‌ها از ناقوس و زنگ استفاده می‌کردند. که الان هم متعارف هست در بین مسیحیان. که با درآوردن صدای ناقوس مردم رو دعوت به عبادت و رفتن به کلیسا و اقامه‌ی در حقیقت مراسم عبادی می‌کردند. در صدر اسلام هم صحبت بود در بین مسلمان ها که برای دعوت مردم به نماز چه باید کرد؟ و چگونه باید اون ها را مطلع کرد که مثلاً نماز اقامه شده و به مسجد بیان برای عبادت؟ خوب پیشنهاداتی شد، اما پیامبر اکرم (ص) از جانب خداوند اعلام فرمودند که اذان باید گفته شود. که ]اذان[ برخلاف ناقوس کلیسا و وسایل دیگری که این‌ها باهاش مطلع می‌کردند مردم رو؛ مفاهیمی است و کلماتی است که این کلمات از حلقوم انسانی بیرون میاد و مردم رو با این شکل خاص دعوت به نماز می کنه، دعوت به حضور در مسجد می کنه. و خود اذان و اقامه مشتمل بر عالی‌ترین پیام‌ها از نظر اعتقادی و از نظر عملی است.
پیام های اذان و اقامه
اعتقادی
از نظر اعتقادی، یاد کردن خداوند به بزرگی که حکایت از آن داره که: اگر شما هر چیزی را مد نظر دارید؛ هر چیزی را براش اهمیت قائلید؛ به هر کاری که مشغولید؛ اما "الله اکبر" - خداوند از هر چیزی که وصف شود و به ذهن بیاد و به خیال بیاد بزرگتره - پس باید جانب او را بیش از همه رعایت کرد. و سپس شهادت به وحدانیت خداوند که مهم ترین رکن عقیدتی اسلام هست. که " اشهد ان لا اله الا الله " و سپس شهادت به رسالت پیامبر (ص). و در پیرو آن شهادت به ولایت که البته جزء اذان نیست. اما پس از شهادت به رسالت خوب است که انسان، شهادت به ولایت هم بدهد.
خلاصه اى از شرایط اذان و اقامه
اول : نیت است و ادامه آن تا آخر اذان و اقامه .
دوم : عقل و ایمان است (اما در مورد بلوغ ، اقوى این است که بلوغ معتبر نیست مخصوصا در اذان و بویژه در اذان اعلامى که مى توان اکتفا به اذان و اقامه کودک ممیز نمود اگر شنید با حکایت کرد که براى جماعت مى گوید، کفایت این اذان براى خودش جاى اشکال نیست ) اما در مورد جنسیت ، مرد بودن تنها در اذان اعلامى شرط است .
سوم : ترتیب است که اول اذان و بعد اقامه را بگوید، همینطور رعایت ترتیب در فصول اذان و اقامه شرط است .
چهارم : موالات و پشت سر هم گفتن فصل هاى هر یک از اذان و اقامه . همینطور حفظ موالات بین خود اذان و اقامه و بین این دو و نماز. پس اگر بین هر کدام فاصله غیر معمول (در عرف متشرعه ) پیش آید، باطل مى شود.
پنجم : اذان و اقامه را صحیح بگوید و ترجمه آن کافى نیست و تبدیل حرفى به حرف دیگر نیز کفایت نمى کند (مثلا صلوة را با سین بگوید).
ششم : داخل شدن وقت .
هفتم : وضو داشتن (در اقامه شرط است نه در اذان ).
امیرمومنان علی علیه السلام: «لیوذن لکم افصحکم، و لیومکم افقهکم؛ فصیح ترین شما باید اذان بگوید و فقیه ترین تان باید بر شما امامت کند.
مستحبات اذان و اقامه
مستحب است مؤ ذن 1- رو به قبله باشد 2- ایستاده بگوید 3- در اذان وضو داشته باشد (اما در اقامه لازم است نه مستحب ) 4- بین اذان و اقامه صحبت نکند (بلکه پس از گفتن قد قامت الصلوة حرف زدن مکروه است ) 5- در حال استقرار بگوید (در حال اقامه بدن آرام باشد) 6- آخر فصول را جزم بدهد (با تأنى در اذان و سرعت در اقامه ) 7- الف وهاى اسم جلاله الله را در هر فصلى که این اسم هست فصیح بگوید 8- هنگام اذان انگشت در دو گوش بگذارد 9- در اذان صدا را بکشد و بلند بگوید (بلکه در اقامه هم بلند بگوید اما کوتاهتر از اذان ) 10- بین اذان و اقامه فاصله بیاندازد (یا با دو رکعت نماز خواندن یا چند قدم راه رفتن یا شستن و یا سجده کردن (فاصله با دو رکعت نماز را اغلب فقها در مورد غیر نماز مغرب مستحب مى دانند.) یا ذکر گفتن یا دعا کردن یا سکوت نمودن ).
اول : نیت است و ادامه آن تا آخر اذان و اقامه .
دوم : عقل و ایمان است (اما در مورد بلوغ ، اقوى این است که بلوغ معتبر نیست مخصوصا در اذان و بویژه در اذان اعلامى که مى توان اکتفا به اذان و اقامه کودک ممیز نمود اگر شنید با حکایت کرد که براى جماعت مى گوید، کفایت این اذان براى خودش جاى اشکال نیست ) اما در مورد جنسیت ، مرد بودن تنها در اذان اعلامى شرط است .
سوم : ترتیب است که اول اذان و بعد اقامه را بگوید، همینطور رعایت ترتیب در فصول اذان و اقامه شرط است .
چهارم : موالات و پشت سر هم گفتن فصل هاى هر یک از اذان و اقامه . همینطور حفظ موالات بین خود اذان و اقامه و بین این دو و نماز. پس اگر بین هر کدام فاصله غیر معمول (در عرف متشرعه ) پیش آید، باطل مى شود.
پنجم : اذان و اقامه را صحیح بگوید و ترجمه آن کافى نیست و تبدیل حرفى به حرف دیگر نیز کفایت نمى کند (مثلا صلوة را با سین بگوید).
ششم : داخل شدن وقت .
هفتم : وضو داشتن (در اقامه شرط است نه در اذان ).
امیرمومنان علی علیه السلام: «لیوذن لکم افصحکم، و لیومکم افقهکم؛ فصیح ترین شما باید اذان بگوید و فقیه ترین تان باید بر شما امامت کند.
مستحبات اذان و اقامه
مستحب است مؤ ذن 1- رو به قبله باشد 2- ایستاده بگوید 3- در اذان وضو داشته باشد (اما در اقامه لازم است نه مستحب ) 4- بین اذان و اقامه صحبت نکند (بلکه پس از گفتن قد قامت الصلوة حرف زدن مکروه است ) 5- در حال استقرار بگوید (در حال اقامه بدن آرام باشد) 6- آخر فصول را جزم بدهد (با تأنى در اذان و سرعت در اقامه ) 7- الف وهاى اسم جلاله الله را در هر فصلى که این اسم هست فصیح بگوید 8- هنگام اذان انگشت در دو گوش بگذارد 9- در اذان صدا را بکشد و بلند بگوید (بلکه در اقامه هم بلند بگوید اما کوتاهتر از اذان ) 10- بین اذان و اقامه فاصله بیاندازد (یا با دو رکعت نماز خواندن یا چند قدم راه رفتن یا شستن و یا سجده کردن (فاصله با دو رکعت نماز را اغلب فقها در مورد غیر نماز مغرب مستحب مى دانند.) یا ذکر گفتن یا دعا کردن یا سکوت نمودن ).
برای مطالعه ی ادامه مطلب کلیک کنید