رئیس مرکز تخصصی نماز با بیان اینکه اصل نماز یومیه قبل از هجرت واجب شده است، گفت: بعد از هجرت پیامبر(ص) به مدینه، 7 رکعت دیگر به 10 رکعت اضافه شد که به گفته امام رضا(ع) این کار جبران کمبودهایی در اصل نماز بود.
با توجه به روز 12 ربیع‌الثانی که سالروز اضافه شدن 7 رکعت نماز به نمازهای یومیه از سوی نبی اکرم(ص) است، با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصادق کفیل رئیس مرکز تخصصی نماز گفت‌وگو کردیم، وی با اشاره به اینکه اولین کاری که حضرت آدم(ع) روی زمین انجام داد، نماز بود، افزود: زمانی که حضرت آدم(ع) و حوا(س) در زمین هبوط کردند، «قُلْنَا اهْبِطُواْ مِنْهَا جَمِیعاً» غروب آفتاب بود، اولین نمازی که حضرت آدم(ع) خواند، نماز صبح بود.
در منابع اسلامى گزارش‌هاى مختلفى درباره تاریخ تشریع نماز آمده است، برخى روایات، تشریع نمازهاى یومیه را مصادف با واقعه معراج پیامبر(ص) مى‌دانند و برخى دیگر، از نمازهاى پیامبر(ص) پیش از معراج و حتى پیش از بعثت سخن به میان آورده‌اند، هم چنین از بعضى آیه‌هایى که در اوایل بعثت پیغمبر(ص) نازل شده، نمازگزاردن ایشان(ص) و حتى فرمان به نماز شب استفاده مى‌شود.
*امر خداوند به پیامبران برای اقامه نماز
کفیل با بیان اینکه نماز بین همه انبیا و شریعت‌های گذشته وجود داشته است، ابراز داشت: به طوری که خداوند خطاب به پیامبران خویش می‌فرماید: حضرت موسی(ع) «وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِکْرِی»، حضرت عیسی(ع) «وَأَوْصَانِی بِالصَّلَاةِ»، شعیب پیامبر(ع) «أَصَلاَتُکَ تَأْمُرُکَ»، زکریای نبی(ع) «وَهُوَ قَائِمٌ یُصَلِّی فِی الْمِحْرَابِ»، چنانچه حبیب خداوند، حضرت ابراهیم(ع) از خداوند می‌خواهد که او را از نمازگزاران قرار دهد «رَبِّ اجْعَلْنِی مُقِیمَ الصَّلاَةِ وَمِن ذُرِّیَّتِی».
*نماز خواندن امام علی(ع) با پیامبر در دوران بعثت
وی با تأکید بر اینکه نماز در دوران بعثت و در شهر مکه واجب شده است، به روایتی درباره نماز خواندن امام علی با پیامبر(ص) اشاره کرد و گفت: شیخ مفید در ارشاد با سند خود از یحیى بن عفیف بن قیس کندى نقل کرده است که گفت: قبل از آنکه دعوت نبى اکرم(ص) علنى شود با عباس بن عبدالمطلّب در مکّه نشسته بودم، در این حال جوانى پیش آمد و به خورشید که در حال زوال بود، نگاه کرد، پس از آن رو به کعبه به نماز ایستاد، پس از لحظهاى نوجوانى پیش آمد و در سمت راست او ایستاد و سپس زنى آمد و پشت سر آنها ایستاد، آن جوان به رکوع رفت و آن نوجوان و زن هم به رکوع رفتند و سپس آن جوان از رکوع بلند شد و آن دو نفر هم همین کار را کردند. سپس او سجده کرد و آنها هم با او سجده کردند.
* 18 ماه قبل از هجرت نماز یومیه واجب شد
رئیس مرکز تخصصی نماز با اشاره به اینکه درباره چگونه نماز گزاردن انبیاء پیشین اطلاعات موثقی در دست نیست، خاطرنشان کرد: درباره چگونه نماز خواندن پیامبر(ص) در شهر مکه و قبل از شب معراج مطلبی ذکر نشده است، اما بی‌شک اصل وجوب نماز در شب معراج در 17 ماه رمضان و 18 ماه قبل از هجرت اتفاق افتاده است.
*پیامبر(ص) برای نخستین بار کجا با شکل کنونی نماز آشنا شد
وی با بیان اینکه طبق روایات به طور قطع قبل از سال نهم بعثت هیچ وجوبی درباره نماز نبوده است، افزود: برخى روایات نیز به صراحت نماز به شکل کنونى را به حادثه معراج مرتبط دانسته‌اند، امام باقر(ع) در این باره فرمودند: هنگامى که پیامبر(ص) را به معراج بردند و خداى سبحان اذان و اقامه و نماز را به او یاد داد، وقتى به نماز ایستاد خداوند به او فرمان داد که در رکعت اول حمد و توحید بخواند و فرمود: یا محمد! این وصف من است، و در رکعت دوم حمد و سوره قدر بخواند و فرمود: یا محمد این وصف تو و اهل بیت تو تا روز قیامت است، پس از این روایت به خوبى بر مى‌آید که نماز به صورت کنونى، پیش از معراج وجود نداشته و نخستین بار در واقعه معراج بر پیامبر(ص) واجب و ایشان در این سفر با آن آشنا شده و یاد گرفته است.
"قُلِ ادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمَنَ أَیًّا مَا تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى وَلَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِکَ وَلَا تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَیْنَ ذَلِکَ سَبِیلًا"
بگو « "الله" را بخوانید یا "رحمان" را، هرکدام را بخوانید، (ذات پاکش یکی است؛ و) برای او بهترین نامهاست.» و نمازت را زیاد بلند، یا خیلی آهسته نخوان؛ و در میان آن دو، راهی (معتدل) را انتخاب کن. (سوره اسراء/آیه 110)
بخش پایانی آیه 110 به گفت و گوی مشرکان مکه درباره نماز پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم اختصاص دارد و اینکه می گفتند: او نماز خود را بلند می خواند و ما را ناراحت می کند؛این چه عبادت و برنامه ایست؟!
خداوند در این آیه به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم دستور می دهد: نمازت را نه زیاد بلند و نه زیاد آهسته؛ بلکه حد وسطی میان این دو انتخاب کن. اما حد اعتدال کدام است و «جهر» و «اخفات» که از آن نهی شده چیست؟ جهر به معنای فریاد کشیدن و اخفات به معنای آهسته خواندن است؛ آنچنان که خود انسان هم نشنود.
از امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه روایت شده است: "جهر این است که زیاد صدا را بلند نکنی و اخفات آن است که حتی خودت نشنوی. (نماز را) بین این دو حالت بخوان."
در شرع مقدس اسلام به مسجد اهمیت فراوانی داده شده زیرا مسجد پایگاه نشر حقایق اسلام و مرکز تجمع مومنین و میعادگاه گفتگو با حضرت رب العالمین است.
رسول مکرم اسلام غالبا آیات قرآن را در مسجد برای مردم می خواندند و مسلمین را در مسجد پند و اندرز می دادند امیرالمومنین (علیه السلام) غالب خطبه های خود را در مسجد ایراد می کردند و قضاوت های آن حضرت در مسجد بود.
رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) فرمود:
«هر کس به مسجد رود برای هر قدمش در رفت و برگشت ده حسنه است و برای هر قدمش ده سیئه از او محو می شود و برای هر قدمش ده درجه بالا می رود.»
و نیز آن حضرت به ابوذر فرمود:
«ای اباذر! خدای تعالی تا وقتی که در مسجد هستی برای هر نفس تو درجه ای عطا می فرماید و ملائکه بر تو درود می فرستند و برای هر نفسی ده حسنه برای توست و ده سیئه از تو محو می گردد.»
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
«بر شما باد به رفتن به مساجد که مساجد خانه های خدا در زمین است و هرکس با حال طهارت به مسجد رود خداوند او را از گناهانش طاهر می گرداند و نامش را در زمره زائرین خود ثبت می فرماید.
پس در مساجد زیاد نماز بخوانید و دعا کنید و در مساجد مختلف نماز بخوانید که هر قطعه ای از زمین برای نمازگزار روی آن در قیامت شهادت خواهد داد.»
رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) فرمود:
«خدای تعالی می فرماید: آگاه باشید خانه های من در زمین مساجد هستند که برای اهل آسمان می درخشند همچنان که ستارگان برای اهل زمین درخشش دارند آگاه باشید! خوشا آن کس که خانه اش مسجد باشد و خوشا آن کس که در خانه خود وضو بگیرد و مرا در خانه ام زیارت کند که برای هر زائری کرامتی به عهده شخص زیارت شده است بشارت باد به آنان که در تاریکی ها به مسجد می روند بر اینکه روز قیامت نوری فروزان خواهند داشت.»
همسایگان مسجد
هر مسلمانی باید حداقل نمازهای واجب خود را در مسجد بخواند ولی برای افراد نزدیک تاکید بیشتری شده است. امیرالمومنین (علیه السلام) می فرماید:
«برای همسایگان مسجد نمازی نیست مگر در مسجد الا اینکه عذری یا بیماری داشته باشند.»
پس به آن حضرت گفتند: همسایگان مسجد کیانند؟ حضرت فرمود:
«هرکس صدای اذان مسجد را بشنود.»
و درروایت دیگری آن حضرت فرمود:
«حریم مسجد چهل ذراع است و همسایگان مسجد چهل خانه از چهار طرف اند.»
شکایت مسجد
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
«سه چیز نزد خدای تعالی شکایت می کنند؛
مسجد خرابی که کسی در آن نماز نخواند؛
عالمی که در بین نادانان باشد و از او استفاده نکنند؛
قرآنی که بر روی آن غبار گرفته و کسی آن را قرائت نکند.»
و نیز آن حضرت فرمود:
«مساجد از همسایگانی که در آنها برای نماز حاضر نمی شوند شکایت می کنند پس خدای عزوجل خطاب کرده می فرماید: به عزت و جلالم قسم حتی یک نماز از آنها قبول نمی کنم و نسبت به آنان عدالتی از مردم ظاهر نمی گردانم و رحمت من به آنان نمی رسد و آنان در بهشت مجاور من نخواهند بود.»
نماز آیات چند رکعت است؟
نماز آیات دو رکعت است و در هر رکعت پنج رکوع دارد، نماز آیات به دو روش خوانده میشود.
طریقه خواندن نماز آیات:
اولین روش خواندن نماز آیات: بعد از نیت و تکبیرة الاحرام، حمد و سوره خوانده شود و به رکوع برود، سپس سر از رکوع برداشته و دوباره حمد و سوره را بخواند و به رکوع رود و باز سر از رکوع بردارد و حمد و سوره بخواند و به رکوع رود و سپس سر از رکوع بردارد و همین طور ادامه دهد تا یک رکعت پنج رکوعى که قبل از هر رکوعى حمد و سوره خوانده است انجام دهد، سپس به سجده رفته و دو سجده نماید و بعد براى رکعت دوم قیام کند و مانند رکعت اول انجام دهد و دو سجده را بجا آورد و بعد از آن تشهد بخواند و سلام دهد.
قرائت نماز آیات به صورت دیگر: بعد از نیت و تکبیرةالاحرام، حمد و یک آیه (البته احتساب بسم‌الله به عنوان یک آیه خلاف احتیاط است) از سوره اى را قرائت کرده و رکوع کند، سپس سر از رکوع بردارد و آیه دیگرى از آن سوره را بخواند و به رکوع رود، و بعد سر از رکوع برداشته و آیه دیگرى از همان سوره را قرائت نماید و همین طور تا رکوع پنجم ادامه دهد تا سورهاى که پیش از هر رکوع، یک آیه از آن را قرائت کرده، قبل از رکوع آخر تمام شود.
سپس رکوع پنجم را بجا آورد و به سجده رود، و پس از اتمام دو سجده، براى رکعت دوم قیام نماید و حمد و آیه اى از یک سوره را بخواند و به رکوع برود و همین طور مانند رکعت اول ادامه دهد تا تشهد بخواند و سلام دهد و چنانچه بخواهد براى هر رکوعى به یک آیه از سوره اى اکتفا کند، نباید سوره حمد را بیش از یک مرتبه در اول آن رکعت بخواند.