بارها هنگام افطار این دعا را از تلویزیون شنیده‌ایم؛ «بسم اللّه اللّهم لک صمنا وعلى رزقک افطرنا فتقبل منّا انَّک انت السمیع العلیم» و کمتر کسی است که می‌داند این دعا را امیرالمؤمنین(ع) لحظه افطار زمزمه می‌کرد.
در مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی در خصوص آداب افطار در لحظات ملکوتی اذان مغرب این چنین آمده است:
مستحب شخص روزه‌دار بعد از نماز عشاء افطار کند، مگر آنکه ضعف بر او غلبه کرده باشد یا جمعى منتظر او باشند.
همچنین با طعام پاکیزه و حلال و بدون شبهه افطار کند، بهتر است که با خرمای حلال افطار کند تا ثواب نمازش 400 برابر شود، همچنین بهتر آن است به خرما، آب، رطب، لبن، حلوا، نبات و به آب گرم به هر کدام که افطار کند.
در وقت افطار دعاهاى وارده خوانده شود، از جمله دعای «اَللّهُمَّ لَکَ صُمْتُ وَعَلى رِزْقِکَ اَفْطَرْتُ وَعَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ»؛ خدایا براى تو روزه گرفتم و با روزى تو افطار کنم و بر تو توکل کنم تا خداوند به او ثواب هر کسى را که در این روز روزه داشته عطا کند یا دعاى «اَللّهُمَّ رَبَّ النّورِ الْعَظیمِ» را که سیّد و کفعمى روایت کرده‌اند بخواند.
از امیرالمؤمنان علی علیه‌السلام روایت شده است که حضرت هنگام افطار این دعا را زمزمه می‌کردند: «بِسْمِ اللّهِ اَللّهُمَّ لَکَ صُمْنا وَعَلى رِزْقِکَ اَفْطَرْنا فَتَقَبَّلْ مِنّا اِنَّکَ اَنْتَ السَّمیعُ الْعَلیمُ»؛ خدایا براى تو روزه گرفتیم و با روزى تو افطار می‌کنیم پس از ما بپذیر که به راستى تو شنوا و دانایى.
بهتر است در لقمه اول این دعا را بخواند: «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرّحَیمِ یا واسِعَ الْمَغْفِرَةِ اِغْفِرْ لى» تا خدا او را بیامرزد. همچنین در روایت آمده است که در آخر هر روز از روزهاى ماه مبارک رمضان خداوند هزار هزار نفر را از آتش جهنم آزاد مى‌کند، پس شخص روزه‌دار از حق تعالى بخواهد که او را یکى از آن افراد قرار دهد .
در وقت افطار سوره «قدر» خوانده شود، صدقه دادن به هنگام افطار هم توصیه شده است، اگر چه به چنددانه خرما یا شربتی آب باشد، از امام صادق(ع) نقل شده که فرمودند: هر مؤمنى که لقمه‌ای مؤمنى را در ماه رمضان اطعام کند، حق تعالى براى او اجر کسى که 30 بنده مؤمن آزاد کرده باشد و از براى او باشد نزد حق تعالى یک دعاى مستجاب است .
برای مطالعه ی ادامه مطلب کلیک کنید
داخل شدن در نماز
حضرت مجتبی (علیه السلام) وقتی از وضو فارغ می شد رنگ صورتش تغییر می کرد وقتی سببش را می پرسیدند؟ می فرمود: هرکس که می خواهد بر خدای بزرگ وارد شود باید رنگ صورتش عوض شود.
عبادت امام مجتبی (علیه السلام)
حضرت امام حسن مجتبی (علیه السلام) چون به نماز می ایستاد مفصلهای بدنش به حرکت در می آمد و چون بهشت و جهنم را یاد می کرد مانند انسان مار زده مضطرب می گشت، در هیچ حالی او را ندیدند که مگر آنکه خدا را ذکر می کرد. از عبادات او که از فضائل مختص این امام است می توان این را گفت که آن حضرت بیست و پنج بار پیاده به زیارت کعبه رفت با آنکه مرکبهای خوب با ایشان برده می شد ولی مسافت چهارصد و پنجاه کیلومتر راه را زیر اشعه سوزان آفتاب و روی سنگریزه های داغ پیاده می پیمود تا رضایت خدا را بیشتر فراهم آورد.
نماز خوف اباعبدالله (علیه السلام)
امام سجاد (علیه السلام) می فرماید پدرم اهل عبادت بود و شبی هزار رکعت نماز می خواند، حالا ببینیم آیا شب عاشورا هم حضرت توانستند این نماز را بخوانند یا اینکه روز عاشورا ناچار شدند در زیر آن همه تیر و نیزه و شمشیر نماز خوف بخوانند، نماز خوف کیفیاتی دارد اگر هیچیک از اقسام آنها ممکن نشد باید به جای هر رکعت یک تسبیح اربعه بگویند یعنی در هر رکعت یک بار بگویند سبحان الله و الحمدالله و لااله الاالله و الله اکبر در این نماز مختصری که حضرت می خواندند چقدر نیزه و تیر که به سوی وجود مبارک ایشان پرتاب نشد (تا جایی که یک تیر هم به بدن ایشان اصابت کرد) پس باید بدانیم که اصل و پایه جهاد حضرت اباعبدالله (علیه السلام) نماز و عبادت بود.
توجه قلبی در نماز
حضرت امام سجاد (علیه السلام) هنگامی که مشغول وضو گرفتن می شد رنگ چهره اش زرد می شد از اطرافیان به حضرت می گفتند چرا در هنگام وضو این حالت به شما دست می دهد می فرمود: آیا می دانید در برابر چه کسی می خواهم بایستم؟
و گفته شده که روزی در حال نماز رداء از شانه آن حضرت افتاد حضرت تا فراغت از نماز آن را به شانه نیافکند و ملتف نشد. وقتی از نماز فارغ شد یکی از اصحاب عرض کرد یابن رسول الله در حال نماز عبا از دوش شما افتاد ولی توجه نکردید فرمود: وای بر تو آیا می دانی در برابر چه کسی ایستاده بودم؟ چنین فکری مرا از توجه به عبا منصرف ساخته بود آیا نمی دانی که نماز بنده فقط آن مقداری قبول می شود که نسبت به خدا حضور قلب داشته باشد راوی می گوید گفتم فدایت شوم بنابراین با این نمازهایمان به هلاکت می رسیم؟ حضرت فرمود خداوند این نمازهای ناقص را با نوافل و نمازهای مستحبی کامل می سازد.
امام سجاد (علیه السلام) مشرف به مرگ می شد
در خضوع و رهبت زین العابدین علی بن الحسین (علیها السلام) نوشته اند: وقتی که به نماز می ایستاد و در قرائت «فاتحه الکتاب» به «مالک یوم الدین» می رسید آن قدر تکرار می کرد، تا مشرف به مرگ می شد.
سجده امام سجاد (علیه السلام)
از حضرت امام صادق (علیه السلام) نقل است که امام سجاد (علیه السلام) هرگاه برای نماز به پا می خاست رنگ چهره اش تغییر می کرد و هرگاه سر به سجده می نهاد تا عرق از سر و رویش جاری نمی شد سر از سجده بر نمی داشت.
داخل شدن در نماز
حضرت مجتبی (علیه السلام) وقتی از وضو فارغ می شد رنگ صورتش تغییر می کرد وقتی سببش را می پرسیدند؟ می فرمود: هرکس که می خواهد بر خدای بزرگ وارد شود باید رنگ صورتش عوض شود.
عبادت امام مجتبی (علیه السلام)
حضرت امام حسن مجتبی (علیه السلام) چون به نماز می ایستاد مفصلهای بدنش به حرکت در می آمد و چون بهشت و جهنم را یاد می کرد مانند انسان مار زده مضطرب می گشت، در هیچ حالی او را ندیدند که مگر آنکه خدا را ذکر می کرد. از عبادات او که از فضائل مختص این امام است می توان این را گفت که آن حضرت بیست و پنج بار پیاده به زیارت کعبه رفت با آنکه مرکبهای خوب با ایشان برده می شد ولی مسافت چهارصد و پنجاه کیلومتر راه را زیر اشعه سوزان آفتاب و روی سنگریزه های داغ پیاده می پیمود تا رضایت خدا را بیشتر فراهم آورد.
نماز خوف اباعبدالله (علیه السلام)
امام سجاد (علیه السلام) می فرماید پدرم اهل عبادت بود و شبی هزار رکعت نماز می خواند، حالا ببینیم آیا شب عاشورا هم حضرت توانستند این نماز را بخوانند یا اینکه روز عاشورا ناچار شدند در زیر آن همه تیر و نیزه و شمشیر نماز خوف بخوانند، نماز خوف کیفیاتی دارد اگر هیچیک از اقسام آنها ممکن نشد باید به جای هر رکعت یک تسبیح اربعه بگویند یعنی در هر رکعت یک بار بگویند سبحان الله و الحمدالله و لااله الاالله و الله اکبر در این نماز مختصری که حضرت می خواندند چقدر نیزه و تیر که به سوی وجود مبارک ایشان پرتاب نشد (تا جایی که یک تیر هم به بدن ایشان اصابت کرد) پس باید بدانیم که اصل و پایه جهاد حضرت اباعبدالله (علیه السلام) نماز و عبادت بود.
توجه قلبی در نماز
حضرت امام سجاد (علیه السلام) هنگامی که مشغول وضو گرفتن می شد رنگ چهره اش زرد می شد از اطرافیان به حضرت می گفتند چرا در هنگام وضو این حالت به شما دست می دهد می فرمود: آیا می دانید در برابر چه کسی می خواهم بایستم؟
و گفته شده که روزی در حال نماز رداء از شانه آن حضرت افتاد حضرت تا فراغت از نماز آن را به شانه نیافکند و ملتف نشد. وقتی از نماز فارغ شد یکی از اصحاب عرض کرد یابن رسول الله در حال نماز عبا از دوش شما افتاد ولی توجه نکردید فرمود: وای بر تو آیا می دانی در برابر چه کسی ایستاده بودم؟ چنین فکری مرا از توجه به عبا منصرف ساخته بود آیا نمی دانی که نماز بنده فقط آن مقداری قبول می شود که نسبت به خدا حضور قلب داشته باشد راوی می گوید گفتم فدایت شوم بنابراین با این نمازهایمان به هلاکت می رسیم؟ حضرت فرمود خداوند این نمازهای ناقص را با نوافل و نمازهای مستحبی کامل می سازد.
امام سجاد (علیه السلام) مشرف به مرگ می شد
در خضوع و رهبت زین العابدین علی بن الحسین (علیها السلام) نوشته اند: وقتی که به نماز می ایستاد و در قرائت «فاتحه الکتاب» به «مالک یوم الدین» می رسید آن قدر تکرار می کرد، تا مشرف به مرگ می شد.
فلسفه بزرگ نماز:
"اتْلدر تورات مقدس (دواریم – تثنیه، فصل 11، آیه 13) آمده است: «خدای خالقتان را دوست بدارید و او را با تمام قلبتان پرستش و بندگی نمایید.» علمای یهود عبارت پرستش و بندگی از طریق قلب را همان دعا و نماز به درگاه خالق تعبیر نموده اند.
اساس عبادت یهود را در گذشته تا حدود 2000 سال پیش مراسم تقدیم قربانی ها تشکیل می داد و دعای لفظی در کنار آن قرار می گرفت. اما پس از ویرانی معبد مقدس یهودیان در بیت المقدس در سال 68 میلادی، به علت توقف مراسم تقدیم قربانی، اصل عبادت یهود بر نماز و دعاهای کلامی قرار گرفت و با گذشت زمان آیین و متن نمازها شکل مدون امروزی را به خود گرفت.
تاریخ نیایش یهود و مسیر تکاملی آن و همچنین احکام و قوانین و جزئیات مربوط به دعاها و نمازهای یهود بسیار مفصل و گسترده است. این مقاله تنها به معرفی اولیه این آیین در یهود پرداخته است.
نماز در لفظ عبری «تفیلا» نامیده میشود. تفیلا به دو بخش کلی تفیلای عادی و تفیلای ویژه تقسیم می گردد.
تفیلای عادی :
این تفیلا در ایام عادی هفته (شنبه شب الی بعدازظهر جمعه) خوانده میشود. که به ترتیب عبارتند از:
1- شَحَریت (صبح)
2- مینحا (بعدازظهر)
3- عَرویت (شامگاه)
در کلیه تفیلاهای فوق یک بخش اصلی به نام «لَحَش» (به معنای آهسته) یا «شمُونِه عِسره» به معنای هجده دعا) مشترک و یکسان است اما مقدمات و مؤخرات این سه تفیلا با هم متفاوت هستند.
این بخش اصلی، لَحَش نام می گیرد. زیرا والاترین قسمت تفیلا بوده و به صورت آهسته ادا می گردد. همچنین «شمُونِه عِسره» نام دارد زیرا در ابتدای تدوین از 18 دعا تشکیل میشد که بعدها یک دعای دیگر در میان آن جای گرفت. اما همچنان نام اولیه بر آن اطلاق می گردد. در متن لحش گاه به مناسبت های مختلف (اول ماه و اعیاد خاص یا روزهایی که در آن روزه گرفته می شود) متن هایی اضافه می شود.
«شمُونِه عِسره» یا مدح و ستایش خداوند و ذکر اعتبار معنوی اجداد اولیه یهود (حضرت ابراهیم، اسحق و یعقوب) آغاز می گردد. سپس دعاهایی در طلب عقل و دانش، پذیرش توبه، عفو، برکت، عدالت، حمایت الهی از صادقان، ظهور ناجی جهان و توجه به دعای مومنین خوانده میشود. با دعاهایی در مدح خداوند و تقاضای صلح و سلامتی، این بخش اصلی تفیلا پایان می یابد.
آنچه را از کتاب (آسمانی) به تو وحی شده تلاوت کن، و نماز را بر پا دار، که نماز (انسان را) از زشتیها و گناه باز می دارد، و یاد خدا بزرگتر است؛ و خداوند آنچه را انجام می دهید، می داند. (سوره عنکبوت/آیه 45)
از آن رو که طبیعت نماز، انسان را به یاد نیرومند ترین عامل بازدارنده یعنی اعتقاد به مبدأ و معاد می اندازد، دارای اثر بازدارندگی از فحشا و منکر است. انسانی که به نماز می ایستد و تکبیر می گوید، خدا را از همه چیز برتر و بالاتر می شمارد، به یاد نعمت های او می افتد، حمد وسپاس او را می گوید، او را به رحمانیت و رحیمیت می ستاید، به یاد روز جزای او می افتد، به بندگی او اعتراف می کند، از او یاری می جوید و می خواهد که به راه راست هدایتش کند و از راه کسانی که به آنها غضب شده و از گمراهان به خدا پناه می برد. بدون شک در قلب و روح چنین انسانی، جنبشی به سوی حق و حرکتی به سوی پاکی و جهشی به سوی تقوا پیدا می شود. او برای خدا رکوع می کند، در پیشگاه او پیشانی بر خاک می نهد، غرق در عظمت او می شود و خودخواهی و خود برتربینی ها را فراموش می کند، به یگانگی خدا و رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم گواهی می دهد و بر او و خاندانش درود می فرستد و از خدا می طلبد که در زمره بندگان صالح او قرار گیرد.
همه این کارها، موجی از معنویت در وجود او ایجاد می کند؛ موجی که سد نیرومندی در برابر گناه محسوب می شود. این عمل چند بار در شبانه روز تکرار می گردد و در حالات گوناگونی که انسان به علت مشغولیات مادی از خدا غافل است، او را به یاد مبدإ اعلی می اندازد. از این گذشته، هنگامی که آماده مقدمات نماز می شود، خود را شستشو می دهد و پاک می کند، حرام و مال غصبی را از خود دور می کند و به بارگاه دوست می رود. همه این امور، تأثیر بازدارنده در برابر خط فحشا و منکرات دارد. این اثر نماز به قدری اهمیت دارد که در بعضی از روایات اسلامی، معیار سنجش نماز مقبول و غیر مقبول خوانده شده است.
امام صادق علیه السلام می فرماید:" کسی که دوست دارد ببیند نمازش مقبول درگاه الهی شده یا نه، باید ببیند آیا این نماز او را از زشتی ها و منکرات باز داشته یا نه؟ به همان مقدار که بازداشته، نمازش قبول است."
البته نهی از فحشا و منکر، سلسله مراتب و درجات زیادی دارد و هر نمازی به نسبت رعایت شرایطش دارای بعضی از این درجات است . ممکن نیست کسی نماز بخواند و هیچ گونه اثری در او نبخشد؛ هرچند نمازش صوری باشد و هرچند آلوده گناه باشد. البته این گونه نماز تأثیرش کم است. این گونه افراد اگر این نماز را هم نخوانند، از این هم آلوده تر خواهند شد.
در روایتی می خوانیم که جوانی از انصار نماز را با پیامبر ادا می کرد اما آلوده گناهان زشتی بود. این ماجرا را به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم عرضه داشتند. حضرت فرمود: "سرانجام نمازش روزی او را از این اعمال باز می دارد."