آداب نماز:
رعایت نکاتی که به آداب نماز مربوط می شود (همچون مسواک ، نظافت ، توجه به خدا و...) در کمال این عبادت موثر است.
امام باقر علیه السلام فرموده است :
عَلَیْکَ بِالاقْبالِ علی صَلاتِکَ فَاِنَّما یُحْسَبُ لَکَ مِنْها ما اَقْبَلْتَ عَلَیْه.
در نماز، توجه به خدا داشته باش ، زیرا از نماز، آن مقدار قبول می شود که با توجه خوانده شود.
سپس حضرت می فرماید: هنگام نماز، با دست و سر و صورت خود بازی مکن ، زیرا همه این کارها، سبب نقص نماز می شود، در حالت کسالت و خواب و سنگینی مشغول نماز مشو، زیرا چنین نمازی ، از آن منافقان است ...
در حدیثی از پیامبر نقل شده :
رَکْعَتانِ مِنْ رَجُلٍ وَرِعٍ اَفْضَلُ مِنْ اَلْفِ رَکْعَةٍ مِنْ مُخَلِّطٍ.
دو رکعت نماز انسان با تقوا، برتر از هزار رکعت نماز فرد لاابالی است .
امام صادق علیه السلام می فرماید: هنگام نماز، از دنیا و آنچه در آنست ماءیوس شو و تمام توجهت را به خدا قرار ده، به یاد روزی باش که در برابر دادگاه عدل الهی قرار می گیری .
و نیز فرمود: گاهی پنجاه سال بر انسان می گذرد ولی خداوند، حتی یک نماز او را نپذیرفته است .
و در حدیث می خوانیم : بعضی چنان در برابر خدا سبک سخن می گویند و نماز می خوانند که اگر با همسایه شان چنین حرف بزنند، جواب آنها را نمی دهد.
از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نقل شده که : صَلاةٌ بِسِوَاکٍ خَیْرٌ مِنْ سَبْعِینَ صَلاةٍ بِغَیْرِ سِوَاکٍ. دو رکعت نماز کسی که مسواک کند، از هفتاد رکعت بدون مسواک بهتر است .
اهمیت نماز:
جز آنچه از آیات و احادیث نقل شد، رفتار اولیاء خدا نیز اهمیت و جایگاه آنرا بیان می کند. نماز، جزء برنامه انبیاء بوده است .
حضرت عیسی علیه السلام در گهواره می گوید: خداوند مرا تا زنده هستم به نماز و زکات سفارش کرده است : أَوْصانی بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ ما دُمْتُ حَیًّا.
امام حسین علیه السلام ، حتی ظهر روز عاشورا در میدان مبارزه و در برابر تیرهای دشمن هم نماز را رها نکرد.
حضرت ابراهیم علیه السلام ، همسر وکودک خویش را در بیابان های داغ مکه ، که آن هنگام هیچ آب و گیاهی نداشت ، مسکن داد و گفت : خدایا، تا نماز به پا دارند: رَبَّنَا إِنِّی أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتِی بِوَادٍ غَیْرِ ذِی زَرْعٍ عِنْدَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِیُقِیمُوا الصَّلَاةَ .
پیشوایان معصوم ما، هنگام نماز، رنگ خود را می باختند و می فرمودند: وقت ادای امانت الهی وحضور در پیشگاه الهی است . گرچه بعضی نماز را به طمع بهشت یا ترس از عذاب جهنم می خوانند، اما امیرالمؤ منین علیه السلام نماز را نه برای تجارت یا سپری از آتش ، بلکه بخاطر شایستگی خدا برای عبادت ، انجام می دهد. برای اهتمام به این برنامه سازنده ، اسلام به پدران و مادران سفارش کرده که اطفال خود را قبل از بلوغ ، مثلا از سن هشت سالگی به هر نحو که می توانند وادار به نماز کنند و گاهی هم بخاطر بی اعتنایی شان ، از خود خشونت نشان دهند. آنکه اهل نماز است ، با مبداء هستی مرتبط است ، مثل خلبانی که با اتاق فرمان ارتباط دارد.
نماز، سبب آمرزش گناهان و زدودن آثار لغزش هاست . قرآن ، پس از دستور به نماز، می فرماید: إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئات. نیکی ها، بدی ها را از بین می برد.
نماز، پرواز روح:
در احادیث ، از نماز به عنوان معراج مؤ من یاد شده است . لیکن این عروج و پرواز، نه در فضای باز آسمان ، بلکه در فضای معنویت بندگی است و برای رسیدن به قرب پروردگار است ، نه اوج گرفتن تا چند هزار پا در ارتفاع .
در یک مقایسه ، می توان طیران معنوی و عروج عرفانی یک نمازگزار را با یک خلبان و پرواز او با هواپیما در آسمان ، مقایسه کرد، با تفاوت هایی که در این دو پرواز وجود دارد:
1. بیشترین نیرو و فشار، هنگام کنده شدن هواپیما از زمین است ، در عبادت و نماز هم ، بیشترین سختی و فشار، غلبه بر هوای نفس و شروع به عبادت است.
2. اهمیت هر پرواز، به فرود سالم و بدون خطر، هواپیماست . شروع عبادت هم ، وقتی ارزش دارد که پایان آن سالم و بدون آفت عجب و غرور، و بدون ضایعه حبط اعمال باشد.
3. هواپیما، برای سوخت خود، نیاز به بنزین خالص ویژه دارد. معراج روحی نمازگزار هم ، محتاج توجه خالص و نفی همه عبودیت هاست . که با بالا بردن دست تا بیخ گوش ، و نفی و لا لبیک گفتن به غیر خدا، خلوص نیت بدست می آید.
4. برای پرواز، خلبان باید از سلامت کامل برخوردار باشد، در نماز و بار یافتن به محضر خداوند نیز، قلب سلیم لازم است الا من اتی الله بقلب سلیم.
5. پرواز هواپیما، با دو بال است ، و با یک بال طیرانی صورت نمی گیرد. در نماز هم ، همراه با ارتباط با خدا، ارتباط سالم با مردم لازم است و در کنار ادای حق الله باید حق الناس را هم ادا کرد. قرآن همراه با یُقیمونَ الصَّلوةَ ، معمولا یُؤْتُونَ الزَّکاةَ را هم دارد.
6. هواپیما برای پرواز، مقداری روی زمین حرکت می کند و دور برمی دارد، تا امکان برخاستن از زمین داشته باشد. مقدمات نماز و اذان و اقامه و ذکرهای مستحب نیز، مقدمه آن پرواز ملکوتی است . دعاهای پس از نماز وذکر تعقیبات هم ، حرکت روی زمین ، پس از نشستن در باند است .
7. در پرواز، اولین خطا، آخرین خطا هم هست و سقوط، همراه با نابودی است . در عبادت نیز، شرک و عجب و ریا، انسان را به دره سقوط می افکند، و ابلیس با سابقه شش هزار سال عبادت ، با یک خطا و عصیان ، مطرود و ملعون ابدی می شود!
8. یک خلبان ، به فرمان برج و اتاق فرمان حرکت می کند و تابع دستور است . نماز و عبادت هم طبق دستور است ، و حتی یک دقیقه دیر و زود یا خلاف قانون ، آنرا باطل می کند.